طراحی نرم‌افزار جدید مبتنی بر فناوری بیم (BIM) در فنلاند

به گزارش بیمانا این شرکت نرم‌افزاری که GBuilder نام دارد یک راه حل مبتنی بر فناوری بیم (BIM) برای سازندگان ساختمان ایجاد کرده است. این نرم‌افزار به سازندگان امکان می‌دهد تا به سادگی طراحی‌ها را تغییر بدهند و یک مدل دقیق‌تر از فرآیند ساخت را از اولین مراحل قرارداد ساخت تا آخرین مرحله ساخت و ضمانت ایجاد کنند.
این نرم‌افزار یک رابط کاربری مصور مبتنی بر فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان دارد که می‌تواند مدل‌های دینامیک سه‌بعدی/ واقعیت مجازی/ واقعیت افزوده را در آن ویرایش کرده و طراحی داخلی و چیدمان تغییر داده و به اشتراک بگذارد.

محاسبه پتانسیل انرژی خورشیدی 80 هزار ساختمان با استفاده از فناوری بیم (BIM)

مقامات شهر هلسینکی در کشور فنلاند یک مدل پیشرفته دیجیتالی از کل شهر را مورد استفاده قرار داده‌‏اند تا قابلیت استفاده از انرژی خورشیدی حدود 80 هزار ساختمان را محاسبه کنند. این پروژه بلندپروازانه در راستای برنامه‌ جامع تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در این شهر انجام می‌‌گیرد.

بیمانا: با استفاده از فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM)، پروژه تهیه دو مدل سه‌بعدی برای محاسبه قابلیت استفاده از‌ انرژی خورشیدی در پایتخت کشور فنلاند انجام شد. بودجه‌ای برابر یا یک میلیون یورو برای این پروژه که +3D نام دارد، صرف شد. دو مدل تولید شده در این روش عبارتند از مدل چندوجهی با کیفیت بسیار بالا و همچنین مدل CityGML بانضمام اجزاء هندسی و اطلاعات مربوط به آن. این مدل اخیر ابزاری مهم و بستر آزمایشی مهمی برای کمک به ارزیابی بالقوه صرفه‌جویی انرژی است.

اطلس انرژی هلسینکی

اطلاعات جمع‌آوری شده در این دو مدل برای محاسبه قابلیت استفاده از انرژی خورشیدی در همه سطوح ساختمان‌ها شامل‌ بام‌ها و دیوارهای خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی به تعداد 900 هزار سطح در این طرح، تحلیل و محاسبه شد.
جارمو سومیستو (Jarmo Suomisto) مدیر این طرح، تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر را در کشورهای سرد اسکاندیناوی بسیار مهم ارزیابی می‌کند. او برنامه شهر هلسینکی را تا سال 2050 میلادی شهری بدون کربن می‌داند که در آن پایتخت فنلاند متعهد شده است وابستگی خود را به انرژی‌های فسیلی، به اندازه بسیار زیادی کاهش دهد.
البته شهردار شهر هلسینکی از برنامه بلندپروازانه‌تری پرده‌برداشت که در آن دستیابی به این هدف تا سال 2035 میلادی جلو افتاده است.
ادامه مطلب...

امکانات، چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی فضاهای ابری جهانی برای کاربران فناوری بیم(BIM) در ایران

بیمانا: BIM، نرم‌افزار نیست. اما با این حال، فرایندهای آن مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و تنها به کمک ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌توان آنها را پیاده‌سازی کرد. بنابراین، با وجود اینکه فرایندهای کاری و بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص و با تجربه در پیاده‌سازی موفق این فناوری و پیشبرد موفق پروژه‌ها نقشی مهم و اساسی دارد، اما بدون بهره‌گیری از ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب، عملا امکانات و مفاهیم پایه‌ای این فناوری بالفعل نخواهد شد. نگاهی گذرا به مجموعه‌های نرم‌افزاری شرکت‌های بزرگ تولید کننده نرم‌افزارهای BIM نشان می‌دهد که این شرکت‌ها به طور پیوسته در حال بروزرسانی و ارائه بسته‌های نرم‌افزاری مختلف برای پیاده‌سازی امکانات مختلف فناوری بیم(BIM) هستند. اما در این میان، یک سیاست و برنامه‌ریزی هدفمند، در نحوه ارائه خدمات این شرکت‌ها مشهود است و آن، سیاست ارائه سطح‌بندی شده ابزارهای نرم‌افزاری برای سطوح مختلف پیاده‌سازی این فناوری است که باید از جنبه‌های مختلف تجاری، فنی و امنیتی مورد بررسی قرار گیرد.

سطوح پیاده‌سازی فناوری بیم (BIM)

به طور کلی، می‌توان سطوح پیاده‌سازی فناوری بیم را در دو سطح فنی(مهندسی) و مدیریتی(مدیریت طرح، ساخت و بهره‌برداری) طبقه‌بندی کرد.
الف-سطح فنی: در سطح فنی، از این فناوری برای رفع اشکالات فنی و مهندسی و دستیابی به یک طرح یکپارچه و هماهنگ مهندسی استفاده می‌شود. در سطح فنی، شرکت‌های نرم‌افزاری امکاناتی برای ساخت مدل هندسی، رفع تداخلات هندسی ، انجام برخی تحلیل‌های مهندسی نظیر تحلیل انرژی ، الصاق اطلاعات مهندسی، تهیه متره، تخصیص قیمت و یا اتصال المان‌ها به برنامه زمان‌بندی به صورت دستی و محدود فراهم کرده‌اند. ابزارهای ارائه شده در این سطح، عمدتا به صورت پکیج‌های نرم‌افزاری قابل نصب، در دسترس عموم مهندسین قرار دارد و بدنه مهندسی می‌تواند به سادگی این ابزارها را تهیه کند و از آن بهره گیرد.
ب-سطح مدیریتی: در این سطح، از این فناوری برای مدیریت یکپارچه و هماهنگ طرح، تامین، ساخت و بهره‌برداری در سطح پروژه یا سبد پروژه‌ها استفاده می‌شود و به کمک آن یک نظام هماهنگ کاری بین عوامل مختلف پروژه برقرار می‌شود. در سطح مدیریتی، تمرکز بر روان‌سازی مجموعه اقدامات مدیریتی و فرایندی لازم برای مدیریت روان و چابک پروژه‌ها است. ابزارهای عمده‌ای که شرکت‌های نرم‌افزاری در این سطح ارائه می‌دهند، شامل ابزارهای برقراری ارتباط و تعامل بین بخشی و شرکتی، ابزارهای مدیریت مدارک و اسناد مهندسی، ابزارهای مدیریت زمان پروژه، ابزارهای مدیریت هزینه، ابزارهای مدیریت اجرا(شامل: ابزارهای پایش عملیات اجرایی، ابزارهای کنترل و نظارت بر اجرا، ابزارهای برنامه‌ریزی، ابزارهای ثبت اطلاعات اجرا)، ثبت، برنامه‌ریزی و پیگیری سفارشات خرید و ابزارهای مدیریت اداره و نگهداری است. سیاست عمومی شرکت‌های نرم‌افزاری برای ارائه خدمات مدیریتی، عدم ارائه عمومی و باز بسته‌های نرم‌افزاری این سطح از پیاده‌سازی فناوری بیم است. بنابراین، با توجه به خاص بودن و اهمیت این ابزارهای مدیریتی در پیشبرد موفق پروژه‌ها، این ابزارهای مدیریتی عمدتا یا در بستر Cloud و یا در قالب ارائه پکیج‌های نرم‌افزاری خاص برای یک پروژه خاص به همراه مشاوره برای پیاده‌سازی خدمات ارائه می‌شوند. بنابراین، بویژه در کشور ما که همچنان شرکت‌ها، نهادها و سازمان‌ها به روش‌های سنتی پروژه‌ها را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند، شناخت کمتری از این ابزارها و امکانات آنها و چالش‌های بهره‌گیری از آنها در بدنه تیم‌های کارشناسی و در نتیجه مدیریتی وجود دارد.

طبقه‌بندی اطلاعات

در طول چرخه حیات یک پروژه، طیف گسترده‌ای از اطلاعات فنی و مدیریتی بین عوامل مختلف پروژه رد و بدل می‌شود. برای شناخت بهتر، می‌توان این اطلاعات را در قالب هرم اطلاعات پروژه طبقه‌بندی کرد. در این هرم، با حرکت از پایین هرم به راس آن، حجم و دامنه کاربرد اطلاعات، از اطلاعات گسترده فنی مورد نیاز برای تیم‌های کارشناسی، به اطلاعات راهبردی و مدیریتی برای سطوح مدیران میانی و در نهایت در راس هرم برای مدیران عالی تغییر می‌کند. نوع طبقه‌بندی اطلاعات در هرم اطلاعاتی، نشان می‌دهد که مدیران در سطوح مختلف به سازوکاری که بتواند اطلاعات گزیده و طبقه بندی شده را برای تصمیم‌گیری در اختیارشان قرار دهد، نیاز مبرم دارند. عملکرد شرکت‌های نرم‌افزاری نشان می‌دهد که آنها یک برخورد دوگانه، برای در اختیار قراردادن اطلاعات در سطوح بالا و پایین هرم دارند. به نحوی که ابزارهای مدلسازی، که تامین کننده اطلاعات در سطح پایین هرم است را در بدنه مهندسی به طور گسترده رواج داده و اطلاعات سطح بالای مدیریتی در بالای هرم را در بسترهای مطمئن‌تر و به نوعی در اختیار خود، ارائه می‌دهند. با این توضیح، به نظر می‌رسد صرف نظر از دلایل شبکه‌ای، امنیتی و اطلاعاتی، یکی از دلایلی که شرکت‌های نرم‌افزاری بزرگ، دسترسی به اطلاعات سطح بالای مدیریتی را به سادگی در اختیار عموم کارفرمایان قرار نمی‌دهند، برنامه تجاری آنها در کسب سود پروژه محور، با توجه به اهمیت این اطلاعات و کاربرد خاص آن در مدیریت کلان پروژه و اتخاذ تصمیمات راهبردی است. ابزارها و برنامه‌هایی که بخش عمده‌ای از هماهنگی، یکپارچگی مورد انتظار در پروژه و در نتیجه کاهش هزینه و زمان حاصل از بکارگیری فناوری بیم(BIM) را بالفعل می‌کنند.

امکانات، چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی فضاهای ابری

یکی از روش‌های ارائه بسته‌های اطلاعاتی مدیریتی، ارائه خدمات در بستر ابری (Cloud) است. این فناوری بویژه توسط کمپانی آمریکایی اتودسک با ارائه محصولات 360 عرضه می‌شود. از میان محصولات 360 این شرکت، بعضی دارای پکیج نصبی مشابه هم هستند. اما با نگاهی به محصولات عرضه شده می‌توان مشاهده کرد محصولاتی که ارائه دهنده اطلاعات در سطوح مدیریت مراحل مختلف پروژه هستند، از جمله محصولات زیرمجموعه (BIM360 Plan ، Field، Team، Glue، Docs، و ...) نسخه نصبی مشابه ندارند و بنابراین مشتریان این کمپانی مجبور می‌شوند تا برای استفاده از این ابزارها، مدل اطلاعاتی و کلیه اسناد و مدارک پروژه خود را در بستر Cloud بارگذاری کنند. این سیاست اتودسک هر چند برای بسیاری از کاربران به لحاظ بر طرف نمودن مسایل پیاده‌سازی شبکه‌ی تعامل در پروژه و دسترسی لحظه‌ای به اطلاعات مفید است. اما، بویژه مطلوب کارفرمایانی که برای حفظ محرمانگی و امنیت اطلاعات خود اهمیت قائل هستند، نیست.
این مسئله بویژه می‌تواند دردسرهای فراوانی برای کارفرمایان دولتی و خصوصی ایرانی و بویژه ادارات و نهادهای دولتی، در حال و آینده به همراه داشته باشد، چرا که:
1) قراردادن اطلاعات در فضای ابری(خارج از کشور و یا خارج از کنترل شرکت‌ها، نهادها و یا سازمان‌های دولتی و خصوصی در رده‌های مختلف)، به معنی در اختیار قرار دادن اطلاعات پروژه‌ها که بعضا می‌تواند محرمانه یا دارای مزیت فنی باشد در سرورهای دیگر کشورها یا ایجاد دسترسی برای عوامل اطلاعاتی دشمنان و یا سایر رقبا در سرورهای داخلی است.
2) با توجه به شرایط امنیتی و سیاسی حاکم بر دنیای امروز، قراردادن اطلاعات پروژه‌ها در بستر Cloud شرکت‌های خارجی و متکی کردن پروژه‌ها به این ابزارها، باعث می‌شود تا هر آن، امکان قطع خدمات، از دست رفتن اطلاعات ثبت شده و بروز مشکلات مدیریتی در پروژه‌های کشور وجود داشته باشد.
بنابراین، با توجه به اهمیت این چالش‌های امنیتی، لازم است تا کارفرمایان کشور به دنبال ابزارهایی باشند که امکان پیاده‌سازی این فناوری را در بستر ابری و یا شبکه‌ای در سطح سازمانشان فراهم کند تا با اطمینان بیشتری از اطلاعاتشان محافظت کنند. خوشبختانه، اکنون ابزارهای بومی مبتنی بر فناوری بیم(BIM) که بتواند این نیاز رو به رشد صنعت ساخت کشور را بویژه در حوزه مدیریت انواع پروژه‌های عمرانی و زیر بنایی و صنعت نفت و گاز فراهم کند، وجود دارد و می‌توان با حمایت از این محصولات، ضمن حذف ریسک‌ها و چالش‌های امنیتی و بهره‌برداری، به طور عملی در راستای حرکت به سمت حمایت از تولید داخلی در بخش جنبش نرم‌افزاری، به عنوان سیاست راهبردی کشور تلاش کرد.

آیا انقلاب جهانی دیجیتال‌سازی به صنعت ساختمان راه پیدا می‌کند؟

از دهه‌های پیش تاکنون اتومبیل‌ها، هواپیماها و زیردریایی‌ها به شکل سه‌بعدی توسط نرم‌افزارهای کامپیوتری طراحی می‌شدند. با توجه به مزیت‌هایی که دیجیتال‌سازی برای این صنایع به همراه داشته است سئوال این است که چقدر از این تکنولوژی می‌توان در صنعت ساخت‌وساز بهره برد.
از سال 2000 میلادی استفاده از مدل‌های سه‌بعدی در پروژه‌های بزرگ ساختمانی نیز توسعه پیدا کرد. هر چند دیجیتالی‌سازی تنها در مدلسازی سه‌بعدی خلاصه نمی‌شود، اما این صنعت نسبت به دیگر صنایع در پذیرش فناوری اطلاعات عقب مانده است. بر اساس گزارش موسسه مک کینزی (Mc Kinsey) که رشد و توسعه صنایع مختلف را رصد می‌کند، صنعت ساختمان در بین 22 صنعت مختلف در زمینه دیجیتال‌سازی در رتبه 21 قرار گرفته است.

دیجیتال‌سازی، فرجام حتمی صنعت ساختمان

در میان صنایع مختلف، بهره‌وری در صنعت ساخت‌و‌ساز بسیار پایین‌ است. ده‌ها گزارش در دو دهه اخیر نشان می‌دهد که روند بهره‌وری در صنعت ساختمان نسبت به دیگر صنایع کند بوده است. از نقطه‌‏نظر کارشناسان امر همزمانی در عدم پذیرش فناوری اطلاعات و همچنین بهره‌وری کم در صنعت ساختمان امری نگران کننده است.
دلیل این نگرانی نیاز روزافزون به ساختمان‌ها و زیربناهای پایدار و با کیفیت بالا است. با وجود نیروی کار سالخورده و کمبود نیروی کار جوان و کارا، مشکلات زیست‌‏محیطی و اهمیت روزافزون انرژی، افزایش بهره‌وری یک ضرورت به شمار می‌رود. چالش اصلی، توانایی کشورها در ایجاد ساختمان‌ها و سازه‌های زیربنایی با کیفیت بالا، مبتنی بر اصول ساخت پایدار و مناسب با نیازهای منطقی تعریف شده است.
البته در اینجا تفاوتی مشخص میان صنعت ساختمان و دیگر صنایع وجود دارد. صنعت ساخت‌وساز اساساً یک صنعت داخلی است و ساخت، تهیه منابع و تجارت با بازارهای خارجی در این صنعت به سختی انجام می‌شود. بنابراین در صنعت ساخت‌وساز هر کشوری در وهله اول باید به نیروی کار خود تکیه کند.

ویژگی منحصربه‌فرد صنعت ساخت‌وساز

دلیل اصلی تأخیر صنعت ساخت‌وساز در ورود به عرصۀ دیجیتال‌سازی به ماهیت این صنعت بازمی‌گردد. صنعت ساخت‌وساز صنعتی چندتکه مبتنی بر کارگروه‌‏های مختلف مهندسی است که در یک پروژه واحد در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. در سراسر چرخه حیات پروژه‌های عمرانی، کارشناسانی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند که توانایی‌ها و تخصص‌های مختلفی دارند. این ویژگی‌ محیطی را در کارگاه ساختمانی به وجود می‌آورد که استانداردها و روندهای مختلف باید در آن لحاظ شود. در واقع در سراسر فرآیند ساخت‌وساز، محدودیت‌ها و پیچیدگی‌هایی به وجود می‌آید که موضوعات زیادی بر آن تأثیرگذار است. گاه حتی نیاز است در داخل یک کارگاه عمرانی رویه‏‌ها، روندها و استانداردهای جدیدی توسط شرکت‌های مختلف تعریف شود.
البته شرکت‌های بزرگ اندکی در صنایع مختلف وجود دارند که توانسته‌‏اند این استانداردها را طرح‌ریزی و اجرا کنند. تجربه شرکت‌های بزرگ صنایع هوا‏فضا همانند بوئینگ و ایرباس در این زمینه آشکارکننده تفاوت صنعت ساختمان و صنعت هوا‏فضا است. بی‌شک این روند در صنعت ساختمان وجود ندارد اما سئوال اینجاست که آیا این صنعت در دیگر بخش‌های مربوط به دیجیتالی‌شدن می‌تواند به جایگاه صنعت هوا‏ فضا برسد یا خیر؟

فناوری بیم (BIM) نخستین قدم به سمت دیجیتالی‌شدن

مدیریت پروژه با استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان و یا فناوری بیم (BIM) رویکردی است که نه تنها موجب صرفه‌جویی در هزینه و زمان پروژه می‌شوند بلکه تأثیر بالایی در بهبود کیفیت بناها و ساختمان‌ها دارد. با وجود این مزیت‌های غیرقابل‌انکار، اما در واقع پذیرش این فناوری از طرف کارفرمایان و جامعه مهندسی با مقاومت روبرو می‌شود. شاید پذیرش این فناوری از نقطه نظر فنی، از طریق مدلسازی و تجسم‌سازی‌های سه‌بعدی و شناسایی تداخلات و همکاری‌های بهینه سهل‌تر شود.

البته بهینه‌سازی فرآیند ساخت صرفاً با استفاده از مدل‌های سه‌بعدی با محدودیت مواجه است. یکی از دلایل اصلی این حقیقت آن است که نخستین کسانی که مدلسازی سه‌بعدی را در فرآیند پروژه اجرایی وارد کردند، مهندسان و معمارانی بودند که کنترل کاملی بر هزینه‌های ساخت‌وساز و زمان‌بندی نداشتند. در اینجا به مشکلی برمی‌خوریم که صرفاً ناشی از فناوری نیست بلکه ساماندهی پروژه و ویژگی صنعت ساختمان آن را تحمیل می‌کند. البته فناوری بیم (BIM) بعد چهارم (4D) و بعد پنجم (5D) نیز هست که به ترتیب بر اطلاعات زمان‌بندی پروژه و مدیریت هزینه پروژه می‏‌پردازد. جالب آن است که اطلاعات فوق در مدیریت پروژه به کار می‌آید و در مدل دیجیتالی‌ نیز بارگذاری می‌شود.
در واقع همانگونه که بکارگیری مدلسازی سه‌بعدی در صنایع خودکار موجب تولید محصولات پیچیده‌تر شده و بهره‌وری کل سیستم را بالا برده است، دیجیتالی‌شدن در صنعت ساختمان و فناوری بیم (BIM) نیز موجب صرفه‌جویی در زمان، هزینه و بهبود کیفیت ساختمان‌ها خواهد شد. فناوری بیم (BIM) مفهومی حیاتی برای صنعت ساختمان است و الگویی انقلابی است که این صنعت را متحول می‌کند.‌
این انقلاب توسط سازندگان و دست‌اندرکارانی که این صنعت را در جهان راهبری می‌کنند، به وقوع خواهد پیوست. آن‌هایی که هزینه‌ها و روش‌ها را کنترل کرده و بر زنجیره تأمین و تدارکات این صنعت تأثیر می‌گذارند، در این راستا گام خواهند برداشت. البته برای نفود بیشتر این فناوری به کشورمان ایران نیز می‌‏بایست مفاهیم به‌صورت دقیق و روشن تعریف گشته و انتشار پیدا کنند.
تا کنون دو نکته برای ما روشن شده است:
1. صنعت ساخت‌و‌ساز بنا بر ماهیت خود پروژه محور و متشکل از دیسیپلین های مختلف است؛
2. فناوری بیم (BIM) گامی موثر برای دیجیتال‌سازی و افزایش بهره‌وری در این صنعت به شمار می رود؛
اما برای دیجیتالی‌شدن صنعت ساختمان و بهره‌وری بالا در این صنعت به چیزی بیش از این نیاز داریم.

گوشی‌های همراه همه چیز را تغییر می‌دهند

خبرهای جذاب سایت‌های تکنولوژیک نوید تحولات عمیقی را می‌دهد. هم‌اکنون صنعت ساخت‌وساز به نقطه عطف خود رسیده است. این صنعت فناوری‌های مدلسازی سه‌بعدی، ابرنقاط، اینترنت اشیاء، تحلیل داده‌ها و فناوری‌ موبایل را با هدف دیجیتال‌سازی به خدمت خود گرفته است. در میان همه این فناوری‏‌ها، فناوری استفاده از گوشی‏‌های همراه و هوشمند، بیشترین تأثیر را خواهند داشت.
شاید پذیرش این موضوع امروزه کمی سخت باشد. آیا این وسیله کوچک و فراگیر می‌تواند نحوه عملکرد صنعت ساخت‌و‌ساز را متحول سازد؟ امروزه هر کسی یک گوشی هوشمند دارد و همواره همراه فرد است و تقریباً همیشه به اینترنت متصل است.
برای درک بهتر تأثیر این دستگاه تنها کافی است یک کارگاه عمرانی را در نظر بگیریم. فعالیت‌های زیادی در این سایت کارگاهی در حال انجام است که به هماهنگی نیاز دارد. هم اکنون نیز به دلیل مشکلات مربوط به فقدان این هماهنگی، زمان بسیار زیادی صرف می‌شود. دلیل آن نیز بیشتر در دو موضوع خلاصه می‌شود: اول تأخیرات مکرر در تأمین تجهیزات، مصالح و افراد است، دوم زمان زیادی است که برای پرکردن اوراق ایمنی، اوراق کیفیت و گزارش‌ها صرف می‌شود.
می‌توان تمامی این فعالیت‌ها نظیر وظایف، فرآیندها، افراد، دارایی‌ها و غیره را با استفاده از این فناوری دیجیتالی کرد. در اینجا می‌توان از گوشی‌های همراه بهره‌ای برد که لپ‌تاپ و تبلت از عهده آن برنمی‌آیند. حتی ‌کارگران نیز می‌توانند به این گوشی‌ها مجهز گشته و به این اطلاعات به‌صورت فوری و همرمان دسترسی پیدا کنند. به این ترتیب تمام فرایندهای کاری به سرعت و به سادگی می‌توانند دیجیتالی شود.
هر کارگری می‌تواند با هزینه‌ای پایین به گوشی‌های موبایل مجهز گشته و دسترسی آنی و فوری به اطلاعات داشته باشد. به این ترتیب تمامی فرآیندها موجود در سایت کارگاهی به سرعت و به سادگی دیجیتالی ‌می‌شوند. در این سیستم مدیریت کارگاه می‌تواند به‌‌صورت همزمان و فوری بازرسی‌های کیفی را انجام داده و اقدامات تعمیراتی برای نگهداری ساختمان و پیگیری تجهیزات انجام می‌گیرد. روند کار به‌صورت ایمن‌تری انجام می‌شود و اطلاعات در دسترس کل تیم پروژه قرار می‌گیرد. گفتنی است یک سرور مطمئن تمام اطلاعات پروژه را ذخیره می‌کند.

ابزارهای تغییر الگو

فناوری‌های جدید صنعت ساخت با دستاوردهای روشی در این صنعت تلفیق شده است. روش‌هایی مانند ساخت‌ساز به روش تولید همه‌جانبه یا (Lean Construction) که در آن تحقیق و توسعه با پروسه ساخت تلفیق می‌شود و همچنین روش PPVC یعنی استفاده از حجم‌های پیش‌ساخته در ساختمان و فرآیند بهینه‌سازی کارگاه. منابع زیادی برای تغییر الگوی صنعت ساختمان وجود دارد. این تغییرات موجب شکوفایی چشمگیری در این صنعت خواهد شد و در جهت‌گیری این صنعت در دو دهه آینده تغییر خواهند داد.
آنچه اهمیت دارد اینکه پذیرش روش‌های جدید به اندازه پذیرش فناوری‌های نوین برای موفقیت و بهبود کیفیت ساختمان‌ها و بهبود بهره‌وری در این صنعت اهمیت دارند. به عبارتی یکی بدون دیگری فاقد ارزش است. برای این کار یک سامانه قدرتمند و پیشرفته متصل به گوشی‌های همراه نیاز است تا استانداردها، رویه‌ها و فرآیندها در آن مدیریت شود.
در سال‌های اخیر تعداد بسیار زیادی از اپلیکیشن‌های موبایل برای مدیریت اطلاعات ساختمان توسعه یافتند. البته بیشتر آن‌ها نتوانستند مزایای بارزی به همراه خود بیاورند زیرا یک عامل اساسی در آنان فراموش شده بود: بهینه‌سازی فرآیند کار. صنعت ساختمان به یک سامانه سازمانی قوی و پیشرفته گوشی همراه نیاز دارد که هم فرآیندهای مربوط به استانداردها و هم فرآیند مربوط به کارفرمایان را مدیریت کند. بعلاوه بسیاری از سازندگان استفاده از روش‌ جدید را نظیر سازه‌های پیش‌ساخته را آغاز کرده‌اند. اما این سازندگان فاقد سیستم‌های قوی اطلاعاتی و ابزارهای هماهنگ‌سازی در کارگاه هستند. این نقصان بر مزایای این روش‌های جدید اثر منفی گذاشته است.

آینده صنعت ساخت در ایران چگونه خواهد بود؟

تغییر روند صنعت ساختمان در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد. تنها موضوع مهم زمان است. سوال این است که صنعت ساختمان ایران چقدر می‌تواند خود را با رویه‌‏ها، روش‌ها و فناوری‌های جدید سازگار کند؟ یک حقیقت در اینجا قطعی است و آن اینکه فناوری بیم (BIM) به ایران راه پیدا خواهد کرد و شرکت‌ها دیر و یا زود به علت منافع زیادی که در صرفه جویی هزینه دارد از آن بهره‌برداری خواهند کرد. هرچقدر زودتر این اتفاق بیفتد بی‌شک به نفع صنعت ساختمان کشور خواهد بود. البته این امر بستگی به این دارد که صنعت ساختمان چگونه و به چه‌‏میزان خود را با بکارگیری فناوری‌ها و رویه‏‌های کاری جدید سازگار کند. سئوال اصلی این است که در فضای صنعت ساختمان که همه چیز در حال دگرگونی و نوآوری است، جایگاه شرکت‌های ایرانی کجا خواهد بود؟آیامتخصصان و شرکت های ایرانی می توانند سهمی در بازارهای جهانی داشته باشند؟

فناوری بیم (BIM) در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

بیمانا: در ابتدا حمیدرضا عباسیان جهرمی عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به ارائه مقدمه‌ای در مورد فناوری بیم (BIM) و تفاوت آن با سیستم‌های قدیمی پرداخت. سپس احسان سقط‌فروش استاد دانشگاه ویتز‌-ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی و دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی کوئینزلند استرالیا با توصیف پیش‌نیازهای فناوری بیم (BIM) به مثال‌های متعددی از پروژه‌های مختلف در ابعاد مختلف از کوچک تا بزرگ اشاره کرد که این فناوری در آن‌ها به کار رفته است. در انتها نیز حمیدرضا اطهاری از نقطه نظر اجرایی به مزیت‌های بکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژه‌ها پرداخت.

فناوری بیم (BIM) یعنی یکپارچگی

در ابتدای جلسه حمیدرضا عباسیان جهرمی عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی توضیحاتی در مورد مفهوم فناوری بیم (BIM) بیان کرد. به گفته وی در این فناوری مدل‌های سه‌بعدی جایگزین نقشه‌های دوبعدی یا CAD شده‌اند. دلیل آن نیز مشکلاتی بود که نقشه‌های دوبعدی برای همپوشانی نقشه‌های دیسیپلین‌های مختلف داشتند. به این ترتیب در بسیاری از مواقع تنها در زمان اجرای پروژه بوده است که مجریان با تداخلات نقشه مواجه می‌شدند و این موضوع زمان پروژه را به تعویق می‌انداخت و هزینه‌ زیادی را بر پروژه تحمیل می‌کرد.
عباسیان دومین ایراد اساسی که منجر به تغییر رویکرد به سمت فناوری بیم (BIM) شده است را این دانست که در نقشه‌های دوبعدی CAD هر تغییر روی نقشه تنها در همان المان انجام می‌شوند و دیگر المان‌ها تغییری نمی‌یابند. اگر این موضوع با بی‌دقتی طراح و نقشه‌کش همراه شود منجر به مشکلاتی در اجرا خواهد گردید.
سومین ایراد در نقشه‌های دوبعدی به نبود اطلاعات تکمیلی در این نقشه‌ها بازمی‌گردد. زمان‌بندی پروژه، انرژی و هزینه در نقشه‌های دوبعدی وارد نمی‌شود اما در پروژه‌هایی که از سامانه فناوری بیم (BIM) استفاده می‌کنند این اطلاعات به صورت یکپارچه در دسترس همه دیسیپلین‌ها و دست‌اندرکاران پروژه قرار می‌گیرد.
عباسیان بیان کرد که در پروژه‌های بزرگ و پیچیده تعارضات و تداخلات به‌ویژه در بین بخش سازه و تأسیسات به‌وجود خواهد آمد. بنابراین برای اجرای این پروژه‌ها می‌بایست راهکارهای توسعه‌یافته‌تری بکار گرفته شود. یکی از این راهکارها یکپارچه شدن همه دیسیپلین‌های حاضر در پروژه است.
استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی دومین راهکار را اشتراک‌گذاری نقشه‌ها و مدل‌ها از طریق وب دانست. این کارها همان چیزی است که در فناوری بیم (BIM) انجام می‌گیرد.
عباسیان مدل جامع بیم (BIM) را مدلی سه‌بعدی دانست که در آن تمام اطلاعات لازم در تمام چرخه حیات پروژه شامل مراحل ایده‌پردازی، طراحی، ساخت و بهره‌برداری به‌صورت یکپارچه در اختیار همه دست‌اندرکاران پروژه قرار می‌گیرد.
وی بیان کرد مفهوم فناوری بیم (BIM) بسیار گسترده‌ است و هر کسی وجوهی از آن را در نظر می‌گیرد. ازاین‌رو بسیاری خود را اجرا کننده بیم (BIM) بشمار می‌آورند در حالی که این فناوری وجوه کاملی از پروژه را در برمی‌گیرد.
عباسیان با اشاره به اینکه سه‌بعدی‏‌سازی به معنی فناوری بیم (BIM) نیست و سه‌بعدی‌سازی قبل از این هم وجود داشته است. سیر تکامل فناوری بیم (BIM) را در مفهوم IBM می‌داند که در آن حرف"I" به Integration و یا یکپارچه‌سازی تأکید دارد. یعنی مدلی که بتوان اطلاعات را در همه ابعاد در آن بارگذاری کرد و آن را به‌صورت یکپارچه بررسی کرد.

"فناوری بیم (BIM) را در مفهوم IBM می‌داند که در آن حرف"I" به Integration و یا یکپارچه‌سازی تأکید دارد. یعنی مدلی که بتوان اطلاعات را در همه ابعاد در آن بارگذاری کرد و آن را به‌صورت یکپارچه بررسی کرد."

پروسه فناوری‌های جدید از پیمانکار به طراح منتقل می‌شود

در ادامه این نشست احسان سقط‌فروش استاد دانشگاه ویتز-ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی سخنان خود را با پیش‌نیازهای فناوری بیم (BIM) آغاز کرد. به گفته او پیش نیاز این فناوری مفهوم Integrated Building Technologies) IBM) است. در لوای این مفهوم است که هزینه و زمان کاهش می‌یابد، کیفیت رو به افزایش میرود، HSE برآورده می‌شود و اجرای پروژه بهبود می‌یابد.
وی در ادامه همپوشانی ساخت برون‌سایتی یا OSM با فناوری بیم (BIM) اشاره کرد و گفت: «به دلیل رشد علم و روش‌های جدید ساخت این پیمانکار بهره‌بردار و نگهدار و پیمانکار ساخت هستند که باید جریان استفاده از فناوری‌های نوین و خلاقیت را به طراح نقشه‌کش منتقل کند. چون آن‌ها هستند که تکنولوژی‌های جدید را می‌شناسند»
سقط‌فروش در ادامه به اشتباه رایج در ایران اشاره کرد که فناوری‌‌ها و روش‌های نوین را تنها به پروژه‌های پیچیده و خاص منحصر می‌دانند. «این در حالی است که استفاده از این روش‌ها در پروژه‌های کوچک اهمیت بیشتری دارد. چراکه برای ساکنین آن‌ها مصرف کمتر انرژی باید بیشتر اهمیت داشته باشد. اصلاً این راهکارها آمده‌اند تا محصول کارها کم‌هزینه‌تر، بهینه‌تر و ارزان‌تر باشند.»
استاد دانشگاه ویتز-ژوهانسبورگ به هزینه 15.8 میلیون دلاری ایالات متحده بابت پروژه‌های ساختمانی اشاره کرد که 30 درصد آن به‌خاطر دوباره‌کاری‌ها هدر می‌رود. به گفته وی برای ایجاد نوآوری که به تصمیم‌سازی بهتری بینجامد باید یکپارچگی ‌صورت بگیرد. این پروسه سه بعد دارد. نخست بعد مفهومی و تئوریک است. دیگر بعدی قراردادی که تحت عنوان تحویل یکپارچه پروژه (IPD ) مطرح می‌شود و بعد سوم فنی که به فناوری‌های نوینی همچون فناوری بیم (BIM) اشاره دارد. به عبارتی تا زمانی که تحویل یکپارچه پروژه نداشته باشیم خبری از فناوری بیم (BIM) نخواهد بود.

"ایجاد نوآوری که به تصمیم‌سازی بهتری بینجامد باید یکپارچگی ‌صورت بگیرد. این پروسه سه بعد دارد. نخست بعد مفهومی و تئوریک است. دیگر بعدی قراردادی که تحت عنوان تحویل یکپارچه پروژه (IPD ) مطرح می‌شود و بعد سوم فنی که به فناوری‌های نوینی همچون فناوری بیم (BIM) اشاره دارد. به عبارتی تا زمانی که تحویل یکپارچه پروژه نداشته باشیم خبری از فناوری بیم (BIM) نخواهد بود."

سقط فروش در ادامه به اشتباه فراگیر دیگری اشاره می‌کند که دامنگیر صنعت ساخت شده است و آن محاسبه هزینه‌های پروژه بر اساس هزینه‌های طراحی و ساخت است. این در حالی‌ است که بیشترین هزینه‌های پروژه مربوط به مرحله بهره‌برداری و نگهداری است. بر اساس آمارها 50 تا 80 درصد هزینه کل چرخه حیات هر پروژه مربوط به بخش نگهداری و بهر‌ه‌برداری است. برای کاهش هزینه در این مرحله باید مشخص شود که هر طراحی به چه مقصودی صورت می‌گیرد و هدف طراحی با پروسه نگهداری پروژه سازگاری داشته باشد.
سقط‌فروش تفاوت بزرگ سیستم‌های CAD و فناوری بیم (BIM) را در این می‌داند که در نقشه‌های CAD طراح بر روی المان‌ها تغییر ایجاد می‌کند ولی در فناوری بیم (BIM) کار بر روی داده‌ها صورت می‌گیرد. در سیستم‌های CAD حداکثر می‌توان نقشه‌کشی دوبعدی و سه‌بعدی کرد اما در سامانه بیم (BIM) می‌توان تا بی‌نهایت بعد اطلاعات بر روی مدل سوار کرد.
وی در پایان فناوری بیم (BIM) را ابزاری برای تغییر فرهنگ سازمانی دانست. حرف اصلی فناوری بیم (BIM) این نیست که تنها مدل‌های سه‌بعدی‌ درست شود و اطلاعاتی در آن بارگذاری شود. بلکه باید این فناوری به همکاری بیشتر بین بخش‌های مختلف پروژه بینجامد.

فناوری بیم (BIM) ترجمان مجازی پروژه است

سخنران بعدی از بخش اجرایی به نشست دعوت شده بود. حمیدرضا اطهاری که دانشجوی دکترای مدیریت پروژه در دانشگاه تهران نیز است برخلاف بیشتر فعالان اجرایی پروژه‌ها در کشور برخی از مشکلات در اجرا را به مباحث تئوریک مرتبط می‌داند. به عقیده وی نرم‌افزارهای سیستم CAD بر روی گرافیک تأکید دارند و المان‌ها ترسیم می‌شوند و کامپیوتر هیچ درکی از کاری که کاربر انجام می‌دهد ندارد اما در نرم‌افزارهای مبتنی بر فناوری بیم (BIM) فعالیت‌های کاربر بر روی بانک اطلاعاتی (Database) صورت می‌گیرد. به همین دلیل مهم این است که المان‌ها برای کامپیوتر و طبق قوانین آن تعریف شود.
اطهاری ارزش افزوده در این فناوری را وابسته به کدنویسی و رابط برنامه‌نویسی کاربری (API ) برای آن‌ها می‌داند. اطهاری با مطرح کردن این سئوال که کمال بکارگیری فناوری بیم (BIM) چیست اینگونه بیان کرد که باید دیده شود این فناوری در کجا و تا چه میزانی مفید است. برای همین در ابتدای پروژه باید مشخص نمود این فناوری در چه بخش‌هایی می‌خواهد مورد استفاده قرار بگیرد و باید برنامه‌ریزی و تعریف شود.
"نرم‌افزارهای سیستم CAD بر روی گرافیک تأکید دارند و المان‌ها ترسیم می‌شوند و کامپیوتر هیچ درکی از کاری که کاربر انجام می‌دهد ندارد اما در نرم‌افزارهای مبتنی بر فناوری بیم (BIM) فعالیت‌های کاربر بر روی بانک اطلاعاتی (Database) صورت می‌گیرد. به همین دلیل مهم این است که المان‌ها برای کامپیوتر و طبق قوانین آن تعریف شود."
اطهاری برای فناوری بیم (BIM) دو رویکرد قائل است. نخست فنی و دیگر مدیریتی. گرچه از نظر فنی مهندسان ایرانی توانمندی‌های زیادی دارند و مشکلی در بکارگیری ابزارهای مهندسی ندارند اما جایی که بکارگیری فناوری بیم (BIM) با مشکل روبرو می‌شود بخش مدیریتی است. در حالیکه فناوری بیم (BIM) باید در واقعیت بر روح پروژه حاکم باشد. در ادامه اطهاری مثال‌های متعددی از مزیت‌های فناوری بیم (BIM) در پروژه‌های داخلی آورد که آن بکارگیری این فناوری به کاهش تداخلات، هماهنگی بین دیسیپلین‌های مختلف و کاهش زمان پروژه کمک رسانیده است.
گفتنی است در پایان این نشست با استقبال اساتید دانشگاه و دانشجویان دوره فوق‌لیسانس و دکتری همراه شد و جلسه با سئوال و جواب ادامه پیدا کرد و ریاست دانشکده عمران در جایگاه قرار گرفت و هدایایی را به رسم یادبود به سخنرانان تقدیم کرد.