مدیریت ساخت پروژه، استفاده و بکارگیری روشهای مدیریت پروژه برای نظارت بر فرآیندهای برنامهریزی، طراحی و ساخت پروژهها از شروع تا پایان است. هدف مدیریت ساخت، کنترل زمان، هزینه و کیفیت انجام پروژه ها است. مدیریت ساخت پروژها در بر گیرنده اقدامات اساسی زیر است: ۱- مشخص کردن اهداف پروژه و برنامهها شامل تعریف دامنه، بودجه، زمانبندی، مشخصههای عملکردی مورد نیاز و انتخاب عوامل و دست اندرکاران پروژه؛ ۲- ارتقا کارآمدی و بازدهی پروژه از طریق مدیریت کارآمد تأمین و تدارکات نیروی انسانی، مصالح و تجهیزات؛ ۳- مدیریت کامل فرآیندهای برنامهریزی، طراحی، برآورد هزینه، برگزاری مناقصه و تعیین پیمانکاران، و ساخت و تحویل پروژه؛ ۴- ایجاد سازوکارهای مناسب و برقراری ارتباطات موثر برای حل مناقشات؛ مدیریت ساخت هفت حوزه فنی و اجرایی را در پروژهها دربر میگیرد: مدیریت برنامهریزی پروژه، مدیریت هزینه، مدیریت زمان، مدیریت کیفیت، مدیریت قراردادها، مدیریت ایمنی و مدیریت ساخت حرفهای. مدیریت ساخت حرفهای، در عمل شامل تعریف ساختار مدیریتی تیم مدیریت پروژه، ایجاد ساختار کنترل پروژه، تعریف نقشها و مسئولیتها، ایجاد پروتکلهای ارتباطی و تعریف المانها و فاکتورهای مبنای مناقشات و ادعاها در پروژه است. خوشبختانه، فناوری VDC، مدیریت ساخت پروژهها را تسهیل کرده است. این فناوری که از فناوری بیم (BIM) در ایجاد مدل مجازی بهره میگیرد. امکانات بالقوه و بالفعل مختلفی را برای مدیریت فرایندهای طراحی و ساخت در اختیار مدیران ساخت پروژهها قرار میدهد و مدیران طرح و ساخت پروژهها میتوانند با بهرهگیری از آن فرایندهای مختلف پروژه را قبل از شروع عملیات ساخت واقعی شبیهسازی کنند. به کمک این فناوری ارزیابی اقتصادی بودن پروژهها، برنامه زمانبندی و فرایندهای طراحی قبل از شروع عملیات اجرایی انجام میشود. همچنین این فناوری نقش موثری در مدیریت تدارکات، مدیریت ساخت و نصب، مدیریت کیفیت، مدیریت زمان، مدیریت هزینه، مدیریت ایمنی، مدیریت امور قراردادی و مدیریت تحویل پروژه ها دارد.
بکارگیری فناوری در مدیریت پروژه، الزام امروز موفقیت در پروژهها است. ظهور فناوریهای VDC و BIM ، با هدف بهبود فرایند مدیریت ساخت پروژهها نشان دهنده نقش و جایگاه ویژه فناوری در مدیریت است. فناوریهای جدید در حقیقت ابزارهای لازم را برای مدیران در سطوح مختلف پروژهها فراهم میکنند. این ابزارها دستیابی به امکانات لازم برای پیادهسازی سطوح دانشی و مهارتی لازم برای پیش برد موفق پروژهها را برای مدیران ساده میکنند. به کمک فناوری در مدیریت میتوان فرایندهای مدیریتی مختلف را به شرح زیر در پروژهها ارتقا داد: ۱- ارتقا یکپارچگی و هماهنگی در سطوح اطلاعاتی و روابط بین فردی و تیمی در پروژه: این امکان، بواسطه پیادهسازی رویههای کاری در نرمافزارها و همچنین ایجاد پایگاه داده مشترک و بستر گرافیکی یکتا بین ذینفعان در پروژهها فراهم میشود. ۲- پیش برد پروژه طبق زمانبندی از قبل برنامهریزی شده: بهرهگیری از فناوری بیم (BIM) در طراحی و ساخت مجازی پروژه (VDC) امکان برنامهریزی دقیق و مطمئن فرایندهای ساخت را به صورت مجازی و قبل از شروع عملیات ساخت واقعی فراهم میکند. بدین ترتیب با وجود یک مدل مجازی از آنچه در واقعیت ساخته خواهد شد، تیم پروژه قبل از شروع عملیات اجرایی میتواند با بررسی زوایای مختلف کار و آگاهی یافتن از احجام و مقادیر مصالح و تجهیزات، نیروی انسانی و ماشین آلات برنامهریزی دقیق و مطمئنی برای انجام کار ارائه نماید. ۳- پایبندی به بودجه برنامهریزی شده: فناوری بیم (BIM) امکان برآورد هزینه اجرای پروژه را با دقت بالا بلافاصله پس از ایجاد مدل اطلاعات ساختمان فراهم میکند. این فناوری در هر لحظه از پروژه اطلاعات هزینهای شامل هزینه واقعی، ارزش کسب شده از هزینه کرد و هزینهای که باید انجام میشده است یا به عبارت دیگر، شاخصها و اطلاعات نموداری مرتبط با مدیریت ارزش حاصله را در اختیار مدیران قرار میدهد. بدین ترتیب مدیران با بهرهگیری از فناوری در مدیریت همواره میتواند مدیریت هزینهای قوی بر پروژه داشته باشند. ۴- ارتقا کیفیت: به کمک فناوریهای نوین، امکان نظارت و کنترل دقیق بر فرایندهای طراحی، نظارت و اجرا فراهم میگردد و بدین ترتیب به صورت سیستماتیک کیفیت انجام کار تضمین میشود. ۵- مدیریت منابع انسانی و همچنین تأمین و تدارکات پروژه: تجمیع اطلاعات پروژه به صورت یکپارچه و یکتا در پایگاه داده پروژه، امکان در اختیار گرفتن اطلاعات تأمین و تدارکات و نیروی انسانی را در پروژه، برای مدیریت کارامد منابع و بهبود بازدهی در مدیریت تأمین و تدارکات هموار میکند. ۶- تسهیل مدیریت ریسک: ایجاد شفافیت در ابعاد مختلف پروژه و رفع زود هنگام مشکلات به کمک فناوری، فرایند پیچیده مدیریت ریسک را برای مدیران ساده نموده و پیادهسازی عملی آن را امکانپذیر میکند.
مدیریت پروژه، به کارگیری سطوح مختلف دانش، مهارت، ابزار و تکنیک برای انجام فعالیتهای پروژه برای دستیابی به اهداف و الزامات پروژه است. بر اساس PMBOK، مدیریت پروژه از مجموعهای از فرایندها در حوزههای مختلف دانشی تشکیل شده است. به عبارت دیگر مدیریت موفق پروژه بهمعنی انجام موفقآمیز فرایندهای پروژه شامل فرایندهای آغازین پروژه، فرایندهای برنامهریزی، فرایندهای اجرایی، فرایندهای نظارت وکنترل و فرایندهای پایانی است . انجام موفق فرایندهای پروژه نیازمند پیادهسازی سطوح ۱۰ گانه حوزههای دانش مدیریت پروژه، شامل مدیریت یکپارچگی پروژه، مدیریت محدوده پروژه، مدیریت زمان پروژه، مدیریت هزینه پروژه، مدیریت کیفیت پروژه، مدیریت منابع پروژه، مدیریت ارتباطات پروژه، مدیریت ریسک پروژه، مدیریت تدارکات پروژه و مدیریت ذینفعان پروژه است. خوشبختانه امروزه فناوری بیم (BIM) به کمک مدیریت پروژه آمده است و با پشتیبانی از حوزههای دانشی مورد نیاز برای راهبرد چابک پروژهها، امکان مدیریت موفق پروژهها را فراهم کرده است. فناوری بیم (BIM)، که از بسترهای ضروری برای پیادهسازی فناوری VDC در پروژهها است، ابزارهای نظارتی و کنترلی مختلفی را در اختیار مدیران پروژه قرار میدهد. این فناوری در حوزه مدیریت یکپارچگی، امکان تعامل و هماهنگی ذینفعان پروژه را در بسترهای نرمافزاری در اختیار مدیران قرار میدهد. امکان تعریف سازوکارهای تعامل و هماهنگی بین ذینفعان از یک طرف و از طرف دیگر قابلیت دسترسی بر خط به اطلاعات یکپارچه پروژه از جمله مهمترین قابلیتهای فناوری بیم (BIM) است. در حوزه زمان و هزینه، این فناوری امکان برنامهریزی پروژه بر روی بستر گرافیکی را فراهم آورده است و با برقراری اتصال بین زمان انجام فعالیتهای مرتبط با یک المان و هزینههای مرتبط، امکان مدیرت ساده و کارآمد زمانی و هزینهای را در پروژهها فراهم کرده است. با پیادهسازی این فناوری، تهیه نمودارهای ارزش حاصله و محاسبه شاخصهای مدیریتی پروژه، در کسری از ثانیه و در هر لحظه دلخواه امکانپذیر میشود. از آنجاییکه در فناوری بیم (BIM) با مدلسازی اطلاعات ساختمان، کلیه اجزا ساختمان به صورت مجازی قبل از شروع عملیات اجرایی مدل میشوند و با اتصال به برنامه زمانی، متره زمانمند از احجام و مقادیر حاصل میگردد، این فناوری مدیریت تأمین و تدارکات پروژه را تسهیل میکند. از طرف دیگر، فناوری بیم (BIM) با شناسایی مشکلات و تداخلات سهم بسزایی در مدیریت ریسک پروژه دارد. مدل سهبعدی حاصل از مدلسازی اطلاعات ساختمان، امکان ارائه نمایش گرافیکی از پروژه و ارائه اطلاعات جامع و طبقهبندی شده را به ذینفعان فراهم میکند. این قابلیت فناوری بیم (BIM) برقراری ارتباط و تعامل سازنده با ذینفعان پروژه را تسهیل میکند.
فناوری VDC، مدیریت یکپارچه مدلهای عملکردی چند دیسیپلینی پروژههای طرح و ساخت است. VDC، شامل محصول پروژه، فرایندهای کاری و سازمان تیمهای طراحی، اجرا و بهرهبرداری، برای پشتیبانی شفاف از اهداف سرمایهگذاری در حوزه کسب وکار است. فناوری VDC امکان مدلسازی و شبیهسازی کلیه مراحل اجرای پروژه از مرحله طراحی تا پایان مرحله ساخت را در یک فضای دیجیتالی و بصورت کاملاً یکپارچه فراهم میآورد. با استفاده از این فناوری، پروژه از لحظه خلق ایده تا پایان مراحل ساخت بهصورت مجازی با کلیه جزئیات مهندسی و اجرایی بهصورت سهبعدی ساخته میشود. این مدل مجازی سهبعدی نه تنها حاوی کلیه اطلاعات مهندسی و اجرایی اجزای طرح است، بلکه اطلاعات زمانبندی و هزینه اجرای کار را هم با خود دارد. به این ترتیب، با استفاده از این فناوری امکان مدیریت یکپارچه پروژه و تسلط همه جانبه بر زوایای مختلف پروژه فراهم میشود. ساخت مجازی (Virtual Construction) فرصت گرانبهایی را فراهم میآورد تا قبل از اقدام به ساخت و درگیر شدن در عملیات اجرایی، روشهای اجرا و امکانات و موانع اجرایی به روشنی بررسی شده و برنامهریزی گردد. کلیه عوامل پروژه شامل بدنه فنی کارفرما، طراح، پیمانکار اصلی، پیمانکاران جزء و سازندگان میتوانند در کنار هم با استفاده از امکانات شبیهسازی مجازی مراحل ساخت، به همفکری و حل و فصل مشکلات و موانع اجرایی پرداخته و اثرات متقابل تصمیمات خود را قبل از شروع اجرا ارزیابی کنند. فرایند ساخت مجازی امکان مجسمسازی طرح، مرور مراحل ساخت، برنامهریزی تجهیز کارگاه و برنامهریزی توالی عملیات اجرایی را فراهم میآورد و میتوان به کمک آن، بسیاری از مشکلات اجرایی طرح، که میتواند ریشههای مختلفی داشته باشد، را قبل از وقوع شناسایی کرد. بدین ترتیب، یک محیط کاری ایمن، با کمترین اشتباه، دوباره کاری و ریسک، و بیشترین سود فراهم خواهد گردید. پیادهسازی و بکارگیری فناوری VDC در صنعت ساخت که در گذشته با چالشهای تکنیکی مختلف روبرو بود، امروزه بهواسطه رشد و ارتقا صورت گرفته در حوزه فناوری بیم (BIM) در زمینههای مختلف فنی، اجرایی، زمانی، مالی، نظارتی و بهرهبرداری امکانپذیر شده است.