مدل اطلاعات ساختمان، یک مدل اطلاعاتی غنی، تشکیل شده از منابع اطلاعاتی چندگانه است، که المانهای آن میتوانند در میان بهرهبرداران به اشتراک گذاشته شده و در طول چرخه حیات یک ساختمان از لحظه آغازین ساخت تا هنگام از بین رفتن آن، نگهداری و بهره برداری شوند. مدل اطلاعات ساختمان میتواند شامل مشخصات قراردادها، مشخصات فنی، کارکنان، برنامهریزیها، متره و برآورد، فضاها و مشخصات ابعادی باشد(NBS,2011). به عبارت دیگر، فناوری بیم (BIM) ارائه دیجیتالی مشخصات فیزیکی و کاربردی تسهیلات است. برای مدل اطلاعات ساختمان، ابعاد مختلفی تعریف شده است. صرف نظر از بعضی اختلاف نظرها در نامگذاری اسمی ابعاد فناوری بیم (BIM)، کاربردهای مدل اطلاعات ساختمان عبارتند از: مدیریت اسناد و مدارک پروژه (۲D)، مدل سهبعدی غنی از اطلاعات (۳D)، مدل مدیریت اطلاعات زمانی (۴D)، مدل مدیریت اطلاعات هزینهای (۵D)، مدل اطلاعات مدیریت اداره و نگهداری (۶D) و مدل مدیریت انرژی پایدار (۷D). از میان ابعاد مختلف مدل اطلاعات ساختمان، ابعاد ۴D و ۵D از اهمیت مدیریت پروژهای قابل توجهی در پروژهها بر خوردارند و از ابزارهای مهم فناوری در مدیریت محسوب میشوند. بعد چهارم مدل اطلاعات ساختمان، به معنی اتصال برنامه زمانبندی به مدل اطلاعات سه بعدی است. ساخت مدلهای ۴D به ذینفعان پروژههای ساختمانی (معماران، مهندسین، پیمانکاران، کارفرمایان و سرمایه گذاران) این امکان را میدهد تا با تجسم و مشاهده اتفاقات و رویدادها در پیشرفتهای عملیات اجرایی در طول چرخه حیات پروژه، تصمیمهای مناسب مدیریتی و اجرایی را اتخاذ نموده و با مشاهده تصاویر مجازی از واقعیتی که در آینده روی میدهد و همچنین با رصد اتفاقات جاری از هدر رفتن زمان و هزینه جلوگیری نمایند. بعد پنجم مدل اطلاعات ساختمان، با برقراری اتصال مدل با اطلاعات هزینهای مرتبط با اجزاء مدل چهار بعدی اطلاعات ساختمانی (۴D)، ایجاد میشود. این مدل ذینفعان مختلف پروژه (معماران، مهندسین، پیمانکاران، مالکان، سرمایهگذاران، تأمینکنندگان مالی) را قادر میسازد تا میزان پیشرفت عملیات اجرایی و هزینههای پروژه را در طول زمان، قبل از شروع پروژه مشاهده و برنامهریزی کرده و با شروع پروژه، بر جریان مالی و زمانی پروژه کنترل و نظارت نمایند. این تکنیک مدیریت پروژه متمرکز فناوری بیم (BIM)، پتانسیل بهبود مدیریت تحویل انواع پروژه، با سایزها و پیچیدگیهای مختلف را دارد.
فناوری VDC، مدیریت یکپارچه مدلهای عملکردی چند دیسیپلینی پروژههای طرح و ساخت است. VDC، شامل محصول پروژه، فرایندهای کاری و سازمان تیمهای طراحی، اجرا و بهرهبرداری، برای پشتیبانی شفاف از اهداف سرمایهگذاری در حوزه کسب وکار است. فناوری VDC امکان مدلسازی و شبیهسازی کلیه مراحل اجرای پروژه از مرحله طراحی تا پایان مرحله ساخت را در یک فضای دیجیتالی و بصورت کاملاً یکپارچه فراهم میآورد. با استفاده از این فناوری، پروژه از لحظه خلق ایده تا پایان مراحل ساخت بهصورت مجازی با کلیه جزئیات مهندسی و اجرایی بهصورت سهبعدی ساخته میشود. این مدل مجازی سهبعدی نه تنها حاوی کلیه اطلاعات مهندسی و اجرایی اجزای طرح است، بلکه اطلاعات زمانبندی و هزینه اجرای کار را هم با خود دارد. به این ترتیب، با استفاده از این فناوری امکان مدیریت یکپارچه پروژه و تسلط همه جانبه بر زوایای مختلف پروژه فراهم میشود. ساخت مجازی (Virtual Construction) فرصت گرانبهایی را فراهم میآورد تا قبل از اقدام به ساخت و درگیر شدن در عملیات اجرایی، روشهای اجرا و امکانات و موانع اجرایی به روشنی بررسی شده و برنامهریزی گردد. کلیه عوامل پروژه شامل بدنه فنی کارفرما، طراح، پیمانکار اصلی، پیمانکاران جزء و سازندگان میتوانند در کنار هم با استفاده از امکانات شبیهسازی مجازی مراحل ساخت، به همفکری و حل و فصل مشکلات و موانع اجرایی پرداخته و اثرات متقابل تصمیمات خود را قبل از شروع اجرا ارزیابی کنند. فرایند ساخت مجازی امکان مجسمسازی طرح، مرور مراحل ساخت، برنامهریزی تجهیز کارگاه و برنامهریزی توالی عملیات اجرایی را فراهم میآورد و میتوان به کمک آن، بسیاری از مشکلات اجرایی طرح، که میتواند ریشههای مختلفی داشته باشد، را قبل از وقوع شناسایی کرد. بدین ترتیب، یک محیط کاری ایمن، با کمترین اشتباه، دوباره کاری و ریسک، و بیشترین سود فراهم خواهد گردید. پیادهسازی و بکارگیری فناوری VDC در صنعت ساخت که در گذشته با چالشهای تکنیکی مختلف روبرو بود، امروزه بهواسطه رشد و ارتقا صورت گرفته در حوزه فناوری بیم (BIM) در زمینههای مختلف فنی، اجرایی، زمانی، مالی، نظارتی و بهرهبرداری امکانپذیر شده است.
فناوری بیم (BIM) یا همان فناوری “بی آی ام” که از آن به عنوان “فناری بیم” نیز یاد میشود، فناوری است که در آن به کمک ایجاد یک مدل مجازی سهبعدی، کلیه اطلاعات هندسی، فنی، زمانی، مالی و اجرایی پروژه به صورت یکپارچه و طبقهبندی شده در یک پایگاه داده قرار میگیرد. در این سامانه کلیه ذینفعان پروژه شامل مدیران و کارشناسان مجموعه مشاوران، پیمانکاران، کارفرمایان میتوانند با بهرهبرداری از این مدل غنی اطلاعاتی المان محور، فرایندهای طراحی، ساخت، نظارت و بهرهبرداری از پروژه را در طول چرخه حیات پروژه به صورت یکپارچه و هماهنگ مدیریت نمایند. فناوری بیم (BIM) یکی از ابزارهای فرآیند مدیریت طرح و ساخت مجازی پروژهها (VDC) است، که به کلیه عوامل پروژه کمک میکند تا قبل از اجرای واقعی پروژه، کلیه مشکلات و ریسکهای فنی، برنامهریزی و بودجهای پروژه را شناسایی کرده و با انجام هماهنگیهای به موقع و کار تیمی یکپارچه، پروژه را به صورت روان و موفق مدیریت کنند. فناوری بیم (BIM) بر پایه ایجاد مدل سهبعدی دیجیتالی اطلاعات پروژه شکل گرفته است. این مدل، ماکت دیجیتالی پروژه است که با استفاده از نرمافزارهای مدلسازی اطلاعات در محیط کامپیوتری ساخته میشود. در این مدل، همه اجزا واقعی تشکیلدهنده پروژه به صورت دیجیتالی ترسیم میشوند. از آنجاییکه که اجزا در این مدل به صورت دیجیتالی ترسیم میشوند، بنابراین همزمان با ایجاد، بسیاری از اطلاعات فنی و مهندسی از جمله هندسه، نوع مصالح و .. را در خود دارند، به نحوی که کاربر میتواند با کلیک بر روی هر المان این مدل در بستر گرافیکی سهبعدی، به اطلاعات مورد نیاز خود، بدون رجوع مجدد به مدارک مهندسی و انجام محاسبات چندباره دست یابد. این مدل در پروژه به اشتراک گذاشته میشود و عوامل مختلف درگیر در پروژه میتوانند با توجه به سطوح دسترسی تعریف شده و رویهها و دستورالعملهای پیادهسازی شده در پروژه، اطلاعات مختلف فنی، نظارتی و اجرایی را بر روی آن ثبت نمایند. صرف نظر از قابلیتها و ویژگیهای فنی حاصل از پیادهسازی فناوری بیم (BIM) در پروژهها این فناوری حوزههای مختلف دانشی مدیریت پروژه را نیز پوشش میدهد. فناوری بیم (BIM) ابزارها و فرایندهای مورد نیاز برای حصول اطمینان از وجود هماهنگی مناسب بین عوامل مختلف پروژه را در خود دارد. در حوزه زمان، امکانات ویژهای از قبیل قابلیت بررسی گرفیکی برنامه زمانبندی اجرا و یا ارائه اطلاعات مورد نیاز برای تخمین مدت زمان اجام فعالیتها را در اختیار مدیران برنامهریزی و مدیران پروژه قرار میدهد. در زمینه مدیریت هزینه فرایندهای برآورد هزینه و کنترل هزینه را پشتیبانی میکند. این فناوری همچنین از فرایندهای مدیریت کیفیت، مدیریت ریسک، مدیریت تدارکات و مدیریت منابع پشتیبانی میکند.